به گزارش پايگاه خبري گهر، مراسم عزاداري تازه گذشتگان در لرستان به شيوه اي خاص و منحصر به فرد برگزار مي گردد. لرها براي افرادي كه فوت مي نمايند احترام خاصي دارند و با توجه به جنسيت،سن، جايگاه اجتماعي و… مراسمات مختلفي برگزار مي شود. در زير گوشه هايي از مراسم عزاداري كه در بين اقوام لر بختياري رواج داردبراي آشنايي بيشتر علاقه مندان آورده شده است.
مراسم ریش تراشی
گذاشتن ريش ها و اصلاح نكردن موي سر و ريش ها نشانه اي براي احترام به فرد فوت شده و خانواده ي وي مي باشد.یکی از شیوه هایی که در عزاداری بختیاری ها مورد توجه است ممنوع بودن تراشیدن ریش نزدیکان مرده به وسیله خودشان است. پس از هفته و انجام مراسم طاقت فرسای عزاداری عده ای از بستگان و یا بزرگان فامیل و طوایف نسبی و سببی به خانه صاحب عزا می روند فاتحه می دهند و طی مراسمی ریش مردان و جوانان صاحب عزا را می تراشند. این کار نیز چون سایر مراسم یاد شده پیشین تلاشی است برای پایان بخشی به عزلت و گوشه نشینی و عزا و کوششی است برای آغاز زندگی دوباره.
ساخت مافه گه
پس از عزاداریهای هفته و انجام مراسم تشریفاتی کشیدن خیمه های عزاداری و ریش تراشی مردان نزدیک با یک روحیه همیاری، کسانی که از بنایی و کار ساختمان مطلع هستند، نسبت به تکمیل بنای مافه گه اقدام می کنند. مافه گه اگرچه یک بنای مکعبی و ساخته سنگی بشر است، ولی بخش وسیعی از آیین ها و فرهنگ ایل بزرگ را با خود به همراه دارد. توهین به مافه گه کار ناپسند و غیر اخلاقی است و حتی باور فامیل بر این بنا، چنان است که به آن قسم می خورند.
مافه گه
مافه ها که از دو جز مافه و گه تشکیل شده، به احتمال قوی همان مدفنگاه بوده است در جایی قرار می گیرد که بخواهند یادبودی از عزیز از دست رفته ای داشته باشند. مافه گه سنگ مکعبی شکل است که به طول 2-2/5 متر و عرض 5/ 1- 1 متر از سنگ تهیه می شود.
مراسم کتل
در هفته نخست مرگ عزیز در میان بختیاری ها (شهید، جوان دلاور، بزرگ خاندان)در مکانی که زمین محل سکونت صاحبان عزاست و یا نزدیک به زیستگاه آنان باشد زمینی مسطح و پاک برمی گزینند. قدری آن را بالاتر از سطح زمین می آورند و قالی یا پارچه های سیاه روی آن می اندازند و وسایل شخص فوت شده از جمله تفنگ و دوربین و… را روی آن تزیین می کنند، اسب کتل شده را می آورند و افسار آن را به دست یکی از بستگان درگذشته می دهند. توشمالها در مکانی نزدیک به مافه گه ساز چپ می نوازند و زنان به صورت گروهی و حلقه وار سرود سوگ می خوانند. تمثال شخص درگذشته را در نزدیکی مافه گه یا درون خانه می گذارند.
كتل بستن
فامیل ها و یا سایر افراد نسبی و یا سببی در اطراف مافه گه، سیاه پوش حلقه می زنند و اشک می ریزند و بر سر و صورت خود می زنند. سپس افراد نزدیک درگذشته یا بستگان درجه یک وی می آیند و دست افراد را می گیرند که از بر سر و صورت زدن جلوگیری كنند وآنها را می برند تا در محل عزا بنشانند. نوای ساز چپ، نوحه سرایی زنان، شلیک گلوله، دور زدن اسب کتل به دور مافه گه از سمت چپ ادامه می یابد و این حرکت چند ساعت طول می کشد.
بو (bow) زدن
يكي ديگر از رسومي كه به هنگام ورود به خانه فرد فوت شده انجام ميشود، بو زدن توسط مردان فاميل مي باشد. مردان فاميل به صورت دسته هاي چند نفره به جلوي منزل متوفي مي روند و با كوبيدن مشت به سينه يا با دست بر سر زدن، فرياد بو سر مي دهند.
وقتی مردان عزادار به چند متری صاحبان عزا می رسند، دستانشان را به پیشانی نزدیک می کنند و حالت گریه به خود می گیرند. در این زمان یکی از صاحبان عزا به طرف مهمانان می آید و دست ریش سفید جمع را می گیرد و آن را از پیشانی اش دور می کند. به این ترتیب دیگران هم دستشان را از روی پیشانی بر می دارند و به گروه مهمانان عزادار ملحق می شوند.
بو زدن
ساز چپي و تشمال ها
تشمال نوازنده ایل است که در مراسم شادی و شیون ایل را همراهی می کند. عموما این نوازندگی دو نفره انجام می شود، خود تشمالها نیز به صورت خانوادگی در کنار ایل زندگی می کنند و در شادی و عزا خود را ملزم به همکاری می دانند. یک نفر ساز یا کرنا می نوازد که آن را میشکال می گویند و دیگری دهل می کوبد که به او دهلی یا دهل کو گفته می شود.
ساز چپي یا موسیقی چپ، نوای حزن انگیزی است که تشمالها با همان ابزار، با نغمه های تاثر و تالم برانگیز می نوازند. به این سبب به آن چپی می گویند چون همین وسیله در عروسی نیز به کار می رود. اثری که این موسیقی غمناک بر وجود افراد صاحب عزا و نزدیکان می گذارد آن قدر موثر است که با ناله و زاری زنان و فریادهای مردان همراه می شود.
در مراسم سوگواری بختیاری ها، زنان به صورت گروهی و یا تک خوانی زنی خوش صدا با موسیقی چپ تشمال همنوا می شوند که به این صوت حزن انگیز«دندال» «دمدال»«گاگریو» می گویند.
البته این مراسم گاگریو در همه مراسم عزا برای پیر و جوان، زن و مرد خوانده می شود که اشعار آن متفاوت است و در بیان نیکویی شایستگی و لیاقت زن یا مرد درگذشته سروده می شود.
عكس:آرش نورآقايي